Wat maakt bepaalde korte ervaringen in ons leven zo gedenkwaardig en zinvol? Laten we ze ‘piekmomenten’ noemen, zoals een trouwdag, een succesvolle presentatie of een prijs in ontvangst nemen. Piekmomenten delen vergelijkbare elementen, zoals intensiteit en verbinding. Gewapend met deze kennis kunnen we allemaal rijkere ervaringen creëren voor de mensen waar we om geven.
Wat ons bijblijft van school
Er is één kritieke periode in ons leven die krachtige piekmomenten mist: de tijd die we als leerlingen op school doorbrengen. Denk er eens over na: wat herinner je je van je schooltijd? De musical in groep 8, het sporttoernooi, bijzondere projecten en excursies, voetballen op het schoolplein, optredens van het schoolorkest, bezoek van buitenlandse leerlingen, uitwisselingsprogramma’s of het bijwonen van televisie opnamen. Wat die voorbeelden gemeenschappelijk hebben, is dat het allemaal piekmomenten zijn, die niet rechtstreeks te maken hebben met het onderwijs of het primaire proces. Ze kenmerken zich door kameraadschap of groepsbinding, worden vaak uitgevoerd voor een publiek en brengen een element van competitie of druk met zich mee. Wat deze momenten ook onderscheidt is een zekere mate van rituelen of ceremonieel, in de vorm van podia en camera’s, vlaggetjes, bekers, speciale shirts en outfits.
Inspiratie voor piekmomenten
Jammer dat de meeste gedenkwaardige momenten buiten het klaslokaal plaatsvinden, terwijl leerlingen het grootste deel van hun tijd in de klas doorbrengen. Wat scholen nodig hebben, zijn talrijke bewust gecreëerde piekmomenten, die leerlingen en professionals inspireren en die welbevinden en resultaten helpen verbeteren. De broers Chip en Dan Heath (auteurs van The Power of Moments) illustreren de impact van piekmomenten in het onderwijs aan de hand van de ervaringen van twee leraren op Hillsdale High School in San Mateo, Californië. In 1989 raakte wiskundeleraar Greg Jouriles en lerares Engels Susan Bedford gefrustreerd door het vaak eenzijdige karakter van lesgeven en de geringe motivatie van leerlingen. Ze besloten om iets dramatischs te creëren – een academisch moment dat even memorabel is als het schoolbal. Ze noemden het ‘het proces van de menselijke natuur’. Drie decennia is datzelfde project in Hillsdale nog steeds succesvol.
Momenten van betekenis creëren
Hoe creëerden de leraren dit piekmoment in ‘het proces van de menselijke natuur’? Tijdens een les over het boek ‘Lord of the Flies’ komt iemand de klas in en verspreidt een officieel ogend juridisch document. Hij kondigt aan dat de auteur van het boek, William Golding, wordt beschuldigd van “het belasteren van de menselijke natuur.” De studenten krijgen te horen dat ze Golding’s proces zullen leiden. Ze treden op als de advocaten, de getuigen en de rechter. Het proces behandelt fundamentele vragen van de literatuur en geschiedenis: zijn mensen goed of slecht? Is beschaving slechts een dun laagje over onze gewelddadige instincten? De studenten bereiden zich maanden voor en wanneer de dag van het proces aanbreekt, nemen ze schoolbussen naar een echte rechtszaal. De advocaten kleden zich in pakken en de getuigen komen in kostuum, klaar om te getuigen als historische of literaire figuren zoals Stalin, Gandhi, Atticus Finch en zelfs Darth Vader. Een jury van bestuurders en alumni levert een vonnis. Soms wordt Golding veroordeeld; andere jaren gaat hij vrijuit. De dag van het proces is een krachtig piekmoment: een hoogtepunt waarin alle geïnvesteerde voorbereiding en het urenlange oefenen zich uitbetalen in een levensechte performance voor een publiek, met echte inzet en directe feedback. Leerlingen herinneren zich deze dag nog hun hele leven en het wordt bij toelating voor een vervolgstudie als proeve van bekwaamheid genoemd.
Leren op basis van echte ervaringen
Veel piekmomenten vallen onder de paraplu van ‘dieper leren’, een term die projectmatig leren, portfolio’s en studentententoonstellingen omvat. Bij High Tech High, een netwerk van scholen in San Diego, doen studenten helemaal geen examens; ze presenteren hun werk op tentoonstellingen die open zijn voor het publiek. Hun werk varieert van theatervoorstellingen tot robotica en zelfuitgegeven boeken. Wat zou de werkelijkheid beter benaderen? Een examen met 10 multiple-choice en drie korte-antwoordvragen? Of de opdracht om samen onder tijdsdruk een tentoonstelling te realiseren met een vastgesteld thema en gericht op een kritisch publiek dat het kan bekijken en beoordelen. Kennis gemeten door examens lijkt een korte houdbaarheid te hebben. Leraren op een privé-middelbare school in New Jersey ontdekten dat wanneer studenten in september hetzelfde eindexamen deden dat ze net in juni hadden voltooid, hun gemiddelde cijfers kelderden. Het harde werk van de studenten culmineerde niet, het verdampte. Daarentegen blijken de resultaten van scholen die focussen op ‘dieper leren’ te stijgen. Deze leerlingen zijn beter in samenwerken, hebben hogere niveaus van motivatie en zelfeffectiviteit en stromen met hogere cijfers uit. En dat geldt niet alleen voor leerlingen van bevoorrechte gezinnen, maar voor leerlingen van alle achtergronden.
Leerervaringen die het verschil maken
Wil je als professional in het onderwijs werkelijke impact tot stand brengen, dan doe je er dus goed aan om voor je leerlingen gedurende de hele schoolloopbaan intensieve leerervaringen te regisseren. Op die manier zorg je voor blijvende herinneringen aan leermomenten die zowel waardevol als plezierig zijn. Momenten die je later bijblijven als cruciale fases in je leven en die je uiteindelijk misschien wel helpen om keuzes te maken die passen bij je talenten.
Adaptatie van een artikel van Chip en Dan Heath, auteurs van The Power of Moments
Leerlingen verdienen meer piekervaringen in het onderwijs
